1.SPÓŁKI OSOBOWE – UWAGI OGÓLNE.

Zgodnie z zapisami Kodeksu spółek handlowych, spółkami osobowymi są:

• spółka jawna,
• spółka partnerska,
• spółka komandytowa,
• spółka komandytowo-akcyjna.

Zalety prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby fizyczne w formie spółek osobowych:

• stosunkowo prosta i efektywna struktura takich spółek, umożliwiająca kooperację wspólników, w tym wymianę ich wzajemnych doświadczeń, kompetencji, w celu osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego,
• praktyczny i wydajny sposób czerpania zysków z prowadzonej w tej formie działalności (nie występuje tzw. podwójne opodatkowanie charakterystyczne dla spółek kapitałowych – wyjątkiem jest spółka komandytowo-akcyjna, która opodatkowanie jest na tych samych zasadach co spółki kapitałowe),
• możliwość łączenia zalet spółek kapitałowych (większa ochrona kapitału) z korzyściami podatkowymi (w przypadku spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej). 

Spółki osobowe są najczęściej wybierane przez osoby, które niejeden raz pracowały wspólnie nad realizacją projektów wymagających uzupełniających się kompetencji, w związku z czym powstała między nimi więź wynikająca ze wzajemnego zaufania i podziału kompetencji – to jest szczególnie dobrze widoczne w przypadku spółek jawnych.

Przyszli wspólnicy powinni dojść do porozumienia przynajmniej w zakresie:

• brzmienia firmy (nazwy) spółki osobowej (w nazwie spółek osobowych powinno znajdować się nazwisko co najmniej jednego ze wspólników oraz oznaczenie formy prawnej, np. Jan Nowak i wspólnicy spółka jawna; zamiast pełnej nazwy formy prawnej można użyć skrótu „sp.j.”),
• wkładu, jaki każdy ze wspólników jest zobowiązany wnieść do spółki osobowej, przy czym wkłady te są wyceniane przez wspólników - co do zasady według ich wartości rynkowej,
• przedmiotu działalności spółki,
• zasad wystąpienia wspólnika/wspólników ze spółki. 

Uzgodnienia wspólników dokonane w powyższym zakresie powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie w postanowieniach umowy spółki osobowej. Przy „pisaniu” umowy spółki warto zasięgnąć porady prawnika po to, aby w przyszłości móc np. bez większych problemów wyjść ze spółki, w której przestała układać się współpraca między wspólnikami.

• Rejestracja spółki osobowej

Wszystkie spółki osobowe powstają z chwilą ich wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, który prowadzony jest w systemie informatycznym przez tzw. sądy rejestrowe.

Aktualne wnioski o wpis spółki do KRS oraz zgłoszenie zmian można znaleźć np. na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości (www.bip.ms.gov.pl). Wszelkie zmiany danych, objętych wpisem do KRS, należy zgłaszać sądowi rejestrowemu i to w terminie 7 dni (co do zasady).

Umowa spółki jawnej oraz spółki partnerskiej powinny być sporządzone w formie pisemnej, co oznacza, że nie ma konieczności, aby wspólnicy zawierali tę umowę w formie aktu notarialnego. W przypadku wnoszenia do spółki wkładu, dla którego wymagana jest forma szczególna, np. nieruchomości, zawarcie umowy spółki wymaga jednak zachowania formy aktu notarialnego.

Umowa spółki komandytowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej wymagają formy aktu notarialnego. 

• Wkład do spółki osobowej 

Co do zasady nie ma ograniczeń dotyczących przedmiotu wkładu wspólnika do spółki osobowej (przedmiot wkładu powinien jednak być zbywalny).

Przykładowy wkład wspólnika do spółki osobowej:

• świadczenie pieniężne, np. 1.000 PLN,
• prawo majątkowe, np. autorskie prawa majątkowe do określonego logotypu, programu komputerowego,
• udzielenie licencji na rzecz spółki na korzystanie z know-how wspólnika, stworzonego i zarejestrowanego przez niego znaku towarowego,
• świadczenie usług na rzecz spółki w oznaczonym zakresie i o oznaczonej wartości (np. świadczenie usług programistycznych na rzecz spółki, świadczenie usług marketingowych, konsultingowych).

Sposób wniesienia wkładu do spółki określa umowa spółki (na własność, czy do używania). Wspólnicy samodzielnie decydują o wartości wkładów (tzw. wycena wkładów). Co do zasady wkłady powinny być wyceniane według ich wartości rynkowej.

• Firma spółki osobowej

Spółka osobowa prowadzi działalność gospodarczą pod własną firmą.

Wspólnicy mają obowiązek takiego nazwania swojej spółki, aby jej nazwa (firma) odróżniała się dostatecznie od firm innych przedsiębiorców, np. innych spółek prowadzących działalność gospodarczą na tym samym rynku. Poza tym, firma spółki nie powinna wprowadzać w błąd, w szczególności co do osób wspólników, przedmiotu działalności spółki, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia spółki.

• Reprezentacja w spółkach osobowych – zasady ogólne

Reprezentowanie spółkioznacza działanie w imieniu spółki przez jej wspólników (spółki osobowe) albo jej organy (spółki kapitałowe). Przez reprezentowanie spółki rozumie się także działanie w imieniu spółki przez jej pełnomocników (powoływanych co do zasady przez wspólników w spółkach osobowych albo zarząd w spółkach kapitałowych).

Reprezentacja obejmuje kompetencję (uprawnienie) do składania oświadczeń woli i dokonywania czynności prawnych w stosunkach zewnętrznych (czyli w stosunkach z osobami trzecimi) ze skutkiem dla spółki (np. zawarcie umowy sprzedaży samochodu należącego do spółki, czy umowy o wykonanie logotypu dla spółki, reprezentowanie spółki przed sądem, czy przed organami podatkowymi).

Co istotne, wspólnik spółki osobowej nie musi legitymować się żadnym pełnomocnictwem, czy innego rodzaju pisemnym umocowaniem, aby dokonywać czynności prawnych w imieniu spółki, nawet jeśli wymagają one szczególnej formy (np. nabycie przez spółkę nieruchomości nie wymaga okazania przez wspólnika pełnomocnictwa w formie aktu notarialnego).

W razie potrzeby swoje uprawnienie do reprezentowania spółki wspólnik może wykazać umową spółki lub aktualnym odpisem z KRS.

Powyższy, przykładowy katalog czynności, jakich może dokonać samodzielnie wspólnik spółki jawnej, obrazuje zasadę samodzielnej reprezentacji tej spółki przez każdego ze wspólników. Decydując się na założenie spółki jawnej z inną osobą, należy mieć do niej duże zaufanie, bowiem jej czynności są skuteczne dla spółki i drugi wspólnik (nie uczestniczący w dokonywaniu tych czynności) ponosi za nie odpowiedzialność. 

• Udział w zyskach i stratach – zasady ogólne

O tym, w jakiej proporcji wspólnik spółki osobowej uczestniczy w zyskach i stratach spółki decyduje umowa spółki.

Jeżeli wspólnicy nie postanowili wyraźnie w tej kwestii, tzn. umowa spółki nie zawiera odpowiednich postanowień w tym zakresie, obowiązuje zasada równego udziału wspólników w zyskach i uczestniczenia w stratach spółki, niezależnie od tego, jaki wkład wniósł każdy z nich do spółki i jaką miał on wartość (np. może zdarzyć się, że w przypadku, gdy w spółce jawnej jest dwóch wspólników, każdy z nich uczestniczy z 50% udziałem w zysku spółki, mimo że jeden z nich wniósł do spółki w ramach wkładu samochód o wartości 30.000 PLN, a drugi wkład pieniężny w kwocie 10.000 PLN). Oczywiście wspólnicy mogą zmienić w umowie spółki proporcje ich udziału w zysku spółki (np. wspólnik A – 70%, wspólnik B – 30%).

Co do zasady wspólnicy mają prawo żądania podziału i wypłaty zysku dopiero po zakończeniu roku obrotowego i zatwierdzeniu bilansu.

• Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki osobowej – zasady ogólne

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki osobowej kształtuje się różnie, w zależności od wybranego przez wspólników typu spółki osobowej. Co do zasady, odpowiedzialność za zobowiązania spółki jest najszersza w spółce jawnej, pewne ograniczenia odpowiedzialności dopuszczają przepisy w przypadku spółki partnerskiej, natomiast z uwagi na pewne elementy kapitałowe, jakie występują w strukturze spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej, te ostatnie spółki dają największe możliwości ograniczenia lub nawet wyłączenia odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki osobowej (tzw. komandytariuszy i akcjonariuszy).

• Opodatkowanie zysków ze spółki osobowej, prowadzenie ksiąg rachunkowych – informacje ogólne

Wspólnicy spółek osobowych, z których żadna nie ma osobowości prawnej, unikają tzw. „podwójnego” opodatkowania, które charakterystyczne jest dla spółek kapitałowych. Jest to jeden z powodów popularności spółek osobowych w obrocie.   

Zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, spółki jawne oraz spółki partnerskie, jeżeli ich przychody netto za poprzedni rok obrotowy są niższe niż 1.200.000 euro, mogą zamiast ksiąg rachunkowych prowadzić uproszczoną ewidencję rachunkową w postaci podatkowej księgi przychodów i rozchodów (w roku 2016 uproszczoną księgowość mogą więc prowadzić spółki, które w 2015 roku osiągnęły przychód niższy niż 5.092.440 zł). Pozostałe spółki osobowe prowadzą tzw. „pełną” księgowość.
 

2.  SPÓŁKA JAWNA (sp.j.). 

Spółka jawna jest osobową spółką handlową i praktycznie stanowi odpowiednik spółki cywilnej. W odróżnieniu jednak do spółki cywilnej, która zdefiniowana jest w Kodeksie cywilnym, spółka jawna znacznie precyzyjniej określona jest w Kodeksie spółek handlowych i podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Rozpoczęcie działalności przez przedsiębiorcę będącego spółką jawną poprzedza zawarcie umowy spółki, która powinna być zawarta na piśmie, pod rygorem nieważności.

Spółka jawna nie jest osobą prawną, może ją więc reprezentować każdy ze wspólników – we wszelkich czynnościach sądowych i pozasądowych spółki, a jej majątek jest własnością osobistą. Wspólnik ma także prawo żądać corocznego wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę.

Zalety:

• posiada osobowość prawną, czyli może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, a także pozywać i być pozywaną,
• brak konieczności posiadania minimalnego majątku przez spółkę,
• może prowadzić uproszczoną księgowość (podatkowa księga przychodów i rozchodów),
• wkłady wspólników mogą być zarówno pieniężne, jak i niepieniężne,
• nie wymaga powoływania rady nadzorczej i zarządu,
• w odróżnieniu od spółki cywilnej, wierzyciel spółki jawnej musi w pierwszej kolejności prowadzić egzekucję z majątku spółki (najpierw żądać zapłaty z majątku), a dopiero gdy ta okaże się bezskuteczna, spłata zobowiązań może nastąpić z majątku osobistego wspólnika (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika); wyjątek od subsydiarnej odpowiedzialności wspólników dotyczy zobowiązań powstałych przed wpisem spółki do KRS.

Wady:

• osoba wstępująca do spółki w czasie jej trwania odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki i wspólników, wynikające z działalności spółki (odpowiada za zobowiązania powstałe także przed dniem jej przystąpienia do spółki),
• osobista odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki,
• dłuższy, droższy i bardziej rozbudowany proces rejestracji spółki (w stosunku do spółki cywilnej) - spółka powstaje dopiero w momencie wpisania do rejestru przedsiębiorców (KRS),
• ograniczona - co do zasady - możliwość zbywania udziałów,
• obowiązek sporządzania co roku sprawozdania finansowego i składania go do KRS-u, co wiąże się z dodatkowymi opłatami.

Ze względu na niewielkie korzyści jest to stosunkowo rzadko spotykany rodzaj działalności gospodarczej.

3.  SPÓŁKA PARTNERSKA (sp.p.).

Spółka partnerska jest spółką zbliżoną do spółki jawnej. Jest spółką osobową utworzoną wyłącznie przez osoby fizyczne w celu wykonywania wolnego zawodu. Partnerami w spółce mogą być tylko osoby uprawnione do wykonywania zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego, tłumacza przysięgłego.

Wspólnicy spółki partnerskiej mają możliwość wyłączenia swojej odpowiedzialności osobistej za błąd „w sztuce”(przy wykonywaniu wolnego zawodu) innego partnera bądź podległych jemu pracowników (rozwiązanie niespotykane w przypadku spółki jawnej i powodujące, że dla przedstawicieli wolnych zawodów spółka partnerska jest bardzo atrakcyjnym rozwiązaniem).

Do powstania spółki potrzebne jest zawarcie umowy spółki i dokonanie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności.

Zalety:

• każdy ze wspólników odpowiada za swoje zobowiązania, co daje poczucie bezpieczeństwa ponoszenia odpowiedzialności tylko za własne działania,
• może prowadzić uproszczoną księgowość,
• spółka partnerska nie ma określonych wymagań kapitałowych (partnerzy nie muszą wnosić żadnego wkładu pieniężnego ani rzeczowego w celu zawiązania spółki),
• możliwość ujawnienia w nazwie firmy nazwiska tylko jednego wspólnika.

Wady:

• zamknięty katalog zawodów, w których można działać jako spółka partnerska,
• działa wyłącznie w zakresie wykonywania wolnych zawodów partnerów,
• ze względu na procedurę rejestracyjną (wpis do KRS) założenie spółki jest dość kosztowne.

4.  SPÓŁKA KOMANDYTOWA (sp.k.).

Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, spółka komandytowa jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.

Wobec wierzycieli za zobowiązania spółki odpowiada komplementariusz – bez ograniczenia. On również ją reprezentuje i prowadzi jej sprawy. Rolą komandytariusza jest przede wszystkim zapewnienie finansowania działalności (wniesienie wartości finansowych). Komplementariusz może wnieść swój wkład na kapitał zakładowy lub inne fundusze. Jego podstawowym zadaniem jest jednak wykorzystanie posiadanej wiedzy do zarządzania biznesem, wniesienie know-how, autorskich rozwiązań, projektów, własnego zaangażowania w postaci specjalistycznych usług, itp. Taki podział ról, określony prawem, jest w praktyce wykorzystywany przez osoby (przedsiębiorców), które mają pomysł na biznes, ale brakuje im pieniędzy na realizację zamierzeń.

Zalety:

• spółka komandytowa posiada osobowość prawną,
• możliwość prowadzenia działalności w szerokim zakresie i dowolnym rozmiarze przy dużej swobodzie w kształtowaniu odpowiedzialności za sprawy spółki i jej zobowiązania,
• forma działalność spółki komandytowej pozwala na szybkie powiększenie aktywów spółki, ponieważ ograniczona odpowiedzialność komandytariuszy nie wymaga zaangażowania kapitałowego i jest dobrym sposobem inwestowania,
• świetna forma pozyskiwania kapitału do przedsięwzięć, bez konieczności dzielenia się „władzą” w firmie (pozostaje ona w rękach komplementariusza, który wobec wierzycieli ponosi odpowiedzialność bez ograniczenia),
• kwota sumy komandytowej pozostaje w gestii ustaleń pomiędzy wspólnikami, przepisy nie precyzują jednoznacznie tej kwestii,
• silna ochrona prawna,
• możliwość korzystania z prostych zryczałtowanych form opodatkowania.

Wady:

• pełna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki,
• konieczność zawarcia umowy spółki w formie aktu notarialnego i uzyskania wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego wiąże się z poniesieniem dodatkowych kosztów,
• wymóg prowadzenia rachunkowości wyłącznie w formie ksiąg rachunkowych.

Obok spółki komandytowo-akcyjnej to jedna z najrzadziej spotykanych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce.

 

5.  SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA (S.K.A.)

Spółka komandytowo-akcyjna jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem i jego odpowiedzialność jest wyłączona. Spółka ta zawiera pewne elementy spółek kapitałowych, łączy cechy spółki komandytowej i akcyjnej.

Główną różnicą między spółką komandytową a komandytowo-akcyjną jest fakt nabywania kapitału przez emitowanie akcji. Poza tym wspólnicy pełnią rolę akcjonariuszy więc nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Do powstania spółki potrzebne jest: (1) podpisanie statutu spółki, (2) wniesienie kapitału, (3) dokonanie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.

Wady:

• wysoki kapitał zakładowy - 50 000 zł,
• duże koszty uruchomienia: statut spółki w formie aktu notarialnego, rejestracja w KRS, ogłoszenie wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym,
• opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób prawnych (od 1 stycznia 2014 roku),
• obligatoryjne prowadzenie ksiąg rachunkowych.

UWAGA! W ostatnim czasie ta forma działalności zyskała szczególnie na atrakcyjności, gdy Naczelny Sąd Administracyjny i minister finansów uznali, że akcjonariusze S.K.A. nie mają obowiązku płacić zaliczkowo, czyli na bieżąco podatku od dochodów wynikających z podziału zysku wypracowanego przez spółkę. To oznacza, że trzeba go odprowadzić dopiero po ich wypłacie poprzedzonej uchwałą w tej sprawie. Podatku nie trzeba płacić tak długo, jak długo nie ma wypłat dla udziałowców. S.K.A. jako taka podatku nie odprowadzała – ten obowiązek spoczywał tylko na jej wspólnikach, którzy mogą być zarówno osobami fizycznymi, jak i prawnymi. W związku z tym okrzyknięto je swoistym rajem podatkowym. Minister finansów postanowił położyć kres agresywnej (jak podkreślał) optymalizacji podatkowej. Zgodnie z nowelizacją ustaw o podatkach dochodowych od osób fizycznych (PIT) oraz prawnych (CIT), od 2014 r. spółkom komandytowo-akcyjnym postanowiono nadać status podatnika CIT. Tym samym ta jedyna ze spółek osobowych będzie musiała od swoich dochodów płacić podatek według stawki 19%.

6.  SPÓŁKI KAPITAŁOWE – UWAGI OGÓLNE.

W polskim prawie istnieją dwa rodzaje spółek kapitałowych:

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.),
• spółka akcyjnej (S.A.)

Spółki kapitałowe to spółki powoływane przez zaangażowanie kapitału. Kapitałowi zaangażowanemu przez daną osobę w spółkę z reguły odpowiada jego udział w zyskach i prawo do podejmowania kluczowych decyzji dotyczących zarządu spółki, wyrażania zgody na podejmowanie przez zarząd ważniejszych decyzji dotyczących funkcjonowania spółki. Spółki kapitałowe posiadają odrębną od osób zaangażowanych w ich tworzenie osobowość prawną, stąd wspólnicy spółek kapitałowych nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Spółki takie są kierowane przez zarządy, które osobowo nie muszą mieć nic wspólnego z założycielami podmiotu.

Spółki kapitałowe mogą mieć nazwy dobrane dowolnie, nie musi być w nich nazwisk, nawet założycieli.

7.  SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ (Sp. z o.o.).

• Uwagi ogólne

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością posiada osobowość prawną i jest spółką kapitałową. Może być utworzona przez jedną albo więcej osób fizycznych, jak i prawnych, w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba, że przepisy stanowią inaczej (dla przykładu: takie sfery działalności jak banki, działalność ubezpieczeniowa czy giełdy mogą być prowadzone tylko w formie spółki akcyjnej).

Działalność gospodarcza w formie spółki z o.o. jest trzecią co do popularności formą organizacyjną występującą w Polsce, zaraz po jednoosobowej działalności osób fizycznych oraz spółkach cywilnych.

• Plusy i minusy prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki z o.o.

Zalety:

• stosunkowo niski koszt jej założenia,
• konieczności zaangażowania niewielkiego kapitału (od 5.000 PLN),
• możliwość zawiązania jej przez jedną osobę (spółka może mieć oczywiście dowolną liczbę wspólników, zwanych udziałowcami),
• spółkę reprezentuje zarząd wyznaczony przez udziałowców; członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania całym swoim majątkiem dopiero jeśli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna,
• wspólnicy ponoszą tylko częściową odpowiedzialność za zobowiązania spółki do wartości ich udziałów, mając jednocześnie dość duży wpływ na działalność firmy (ich pozycja w spółce z o.o. jest lepsza niż wspólników w spółkach cywilnych i jawnych, a także komandytariuszy i akcjonariuszy w spółkach komandytowych i komandytowo-akcyjnych),
• spółką kieruje wybrany przez wspólników zarząd, nie sami wspólnicy,
• sprawdza się w przypadku prowadzenia przedsiębiorstwa na większą skalę (spółki z o.o. zakładane są zarówno dla dużych przedsięwzięć jak i dla niewielkich),
• forma korzystna dla prowadzenia działalności gospodarczej przez małe i średnie przedsiębiorstwa,
• łatwość pozyskiwania nowych wspólników i co za tym idzie nowego kapitału,
• prawie wszystkie rodzaje przedsiębiorstw można prowadzić w formie spółki z o.o.

Wady:

• formalizm w prowadzeniu spółki:

Prowadząc spółkę musimy pamiętać o wielu formalnych obowiązkach. Spotkania wspólników (zgromadzenia), których celem jest podejmowanie decyzji w sprawach związanych ze spółką, muszą być zwoływane w określony przez KSH sposób i protokołowane. Zmiany dokonywane przez wspólników w składzie organów spółki podlegają zgłoszeniu do sądu rejestrowego (KRS), wspólnicy muszą co roku zatwierdzać sprawozdanie finansowe, sprawozdanie z działalności spółki i podejmować decyzję o udzieleniu lub nie absolutorium członkom zarządu. Zmiany umowy spółki wymagają zachowania formy aktu notarialnego. Spółka może być reprezentowana wyłącznie przez osoby do tego upoważnione i w ustalony umową spółki sposób.

• skomplikowana procedura likwidacji spółki (łatwiej spółkę z o.o. utworzyć, niż ją zlikwidować), przy czym udziałowiec chcący wycofać się ze spółki może sprzedać swoje udziały, chyba że umowa spółki wprowadza ograniczenia w tym zakresie,
• wyższe obciążenie fiskalne, podwójne opodatkowanie: dochodów spółki oraz wypłacanych dywidend

Spółka z o.o. posiada osobowość prawną jest więc podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Uzyskany w trakcie danego roku dochód spółki podlega więc najpierw opodatkowaniu CIT według stawki 19% a po wypłacie wspólnikowi, będącemu osobą fizyczną, po raz kolejny zysk jest opodatkowany tym razem podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT), według stawki 19%. W związku z powyższym, z każdej złotówki zysku spółki do kieszeni wspólnika trafia niecałe 66 groszy, pozostałą część zatrzymuje fiskus.

• obowiązkowe prowadzenie ksiąg rachunkowych oraz wymóg badania sprawozdań finansowych przez biegłego rewidenta, co dodatkowo podwyższa koszty działalności,
• wypłata zysku co do zasady następuje raz w roku

Wspólnicy nie powinni liczyć na szybką wypłatę z zysku spółki z o.o. Po zakończeniu roku obrotowego zgromadzenie wspólników podejmuje decyzję o podziale zysku wypracowanego przez spółkę. Zgromadzenie nie musi wypłacić wspólnikom zysku, może go przeznaczyć chociażby na cele inwestycyjne. Jeżeli większość wspólników zadecyduje o nie wypłacaniu zysku, zysk zostanie zatrzymany w spółce. Zysk jest wypłacany co do zasady raz do roku, jednak wspólnicy mogą, pod pewnymi warunkami, pobierać zaliczki na jego poczet, jednakże tylko wtedy, gdy umowa spółki upoważnia zarząd do dokonywania takich wypłat.

• Rejestracja

Jak każda spółka prawa handlowego, spółka z o.o. podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). W spółce z o.o. uczestniczyć może wielu wspólników, co do zasadny nie ma jednak przeszkód, by spółkę tworzyła jedna osoba, byle nie była ona inną spółką z o.o. Spółką kieruje powołany przez wspólników zarząd.

W celu utworzenia spółki z o.o. należy: (1) zawrzeć umowę spółki lub sporządzić akt założycielski (w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności), (2) wnieść kapitał zakładowy – 5 000 zł, (3) powołać zarząd, (4) ustanowić radę nadzorczą lub komisję rewizyjną jeśli wymaga tego ustawa lub umowa spółki, (5) dokonać wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (opłaty rejestracyjne takie same jak przy spółce komandytowo-akcyjnej).

• Umowa

Wspólnikiem w spółce z o.o. może być zarówno osoba fizyczna jak i osobna prawna. Wspólników może być kilku, ale nie ma przeszkód prawnych dla powstania spółki z tylko jednym wspólnikiem. Jeżeli jednak w spółce występuje tylko jeden wspólnik, to nie może być nim inna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Umowa wyrażająca zgodną wolę wspólników, powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Umowa musi określać:

• firmę i siedzibę spółki,
• przedmiot działalności spółki,
• wysokość kapitału zakładowego,
• czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,
• liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników,
• czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Umowa spółki może zawierać wiele zapisów dodatkowych. Mogą one obejmować między innymi postanowienia wspólników co do:

• sposobu podziału zysku,
• zasad powoływania i odwoływania członków zarządu,
• zasad reprezentacji spółki przez członków zarządu,
• obowiązku wnoszenia dopłat do kapitału zakładowego i wiele innych.

Z chwilą zawarcia umowy spółki powstaje tzw. spółka z o.o. w organizacji, która może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana.

• Udziały

Decyzja o tym, kto i za jaką kwotę obejmuje udziały w spółce jest kluczowa dla wpływu danego wspólnika na działanie spółki. Im więcej udziałów ma wspólnik, tym większy jego wpływ na sprawy przedsiębiorstwa. Każdemu udziałowi odpowiada bowiem, co do zasady jeden głos na zgromadzeniu wspólników, a większość uchwał podejmowana jest zwykłą większością głosów.

Wspólnicy zakładając spółkę z o.o. obejmują udziały w jej kapitale zakładowym. Wartość jednego udziału nie może być niższa niż 50 PLN.

Wspólnicy są zobowiązani wnieść wkłady na pokrycie obejmowanego kapitału zakładowego. Wkłady te można wnieść w pieniądzu albo przez wniesienie do spółki rzeczy lub przysługujących wspólnikowi praw (aport)

• Organy spółki

Zgromadzenia wspólników

Zwyczajne zgromadzenie wspólników powinno odbyć się w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego. Protokół z takiego zgromadzenia wspólników należy wraz ze sprawozdaniem finansowym złożyć do sądu rejestrowego (KRS).

Przedmiotem obrad zwyczajnego zgromadzenia wspólników powinno być:

• rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,
• powzięcie uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty, jeżeli sprawy te nie zostały wyłączone spod kompetencji zgromadzenia wspólników,
• udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.

Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników zwołuje się w przypadkach określonych w KSH lub umowie spółki, a także gdy organy lub osoby uprawnione do zwoływania zgromadzeń uznają to za wskazane. Jeżeli bilans sporządzony przez zarząd wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego, zarząd jest obowiązany niezwłocznie zwołać zgromadzenie wspólników w celu powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki.

Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników zwołuje zarząd samodzielnie lub na wniosek wspólnika lub wspólników reprezentujących co najmniej 10% kapitału zakładowego.

Uchwały na zgromadzeniu wspólników zapadają co do zasady bezwzględną większością głosów.

Uchwały dotyczące zmiany umowy spółki, rozwiązania spółki lub zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części zapadają większością dwóch trzecich głosów.

Uchwała dotycząca istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki wymaga większości trzech czwartych głosów.

Uchwała dotycząca zmiany umowy spółki, zwiększająca świadczenia wspólników lub uszczuplająca prawa udziałowe bądź prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom, wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy.

Głosowanie na zgromadzeniu wspólników jest jawne. Tajne głosowanie zarządza się przy wyborach oraz nad wnioskami o odwołanie członków organów spółki lub likwidatorów, o pociągnięcie ich do odpowiedzialności, jak również w sprawach osobowych. Poza tym należy zarządzić tajne głosowanie na żądanie choćby jednego ze wspólników obecnych lub reprezentowanych na zgromadzeniu wspólników.

Uchwały zgromadzenia wspólników muszą być wpisane do księgi protokołów i podpisane przez obecnych lub co najmniej przez przewodniczącego i osobę sporządzającą protokół.

Zarząd spółki

Przed zgłoszeniem spółki do KRS wspólnicy powinni podjąć uchwałę o wyborze członków zarządu i ewentualnie o wyborze składu rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej. Jest to bardzo ważna decyzja, bowiem to zarząd podejmuje większość decyzji dotyczących spółki, w szczególności zaciąga zobowiązania. Wpływ wspólników na decyzje zarządu jest ograniczony, bowiem ich zgoda na działania zarządu wymagana jest wyłącznie w określonych w KSH i umowie spółki sytuacjach. Nie ma przeszkód, by jeden lub wszyscy wspólnicy byli jednocześnie członkami zarządu i w wielu, zwłaszcza mniejszych podmiotach, jest to praktykowane.

Powoływanie i odwoływanie członków zarządu należy do kompetencji zgromadzenia wspólników. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, do powołania lub odwołania członka zarządu wystarczy zwykła większość głosów.

Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków. Prowadzi on sprawy spółki i reprezentuje spółkę. W jego skład mogą także wchodzić wspólnicy. Zarząd decyduje samodzielnie o większości spraw spółki i generalnie nie musi zasięgać opinii ani zwracać się o wyrażenie zgody do wspólników. Zarząd zawiera w imieniu spółki wszelkie umowy, reprezentuje spółkę przed sądami i organami administracji, podejmuje decyzje w zakresie wewnętrznego funkcjonowania spółki, ustalając strategiczne kierunki rozwoju, zatrudniając i zwalniając pracowników, czy organizując ich pracę.

Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.

Członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.

Członkowie zarządu, co do zasady, nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Taka odpowiedzialność powstaje jednak w przypadku, gdy w momencie zaistnienia przesłanek do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, nie złożą oni odpowiedniego wniosku.

Wskazanie prezesa zarządu nie jest obowiązkowe, jednak często, zwyczajowo się go wskazuje, przyznając mu jednocześnie prawo do jednoosobowej reprezentacji spółki, podczas gdy działalnie pozostałych członków zarządu wymaga współdziałania z innym członkiem zarządu lub prokurentem.

• Prokura i organy nadzoru

Prokura

Zarząd może, jednomyślną, podjętą na piśmie uchwałą, ustanowić prokurenta, tj. pełnomocnika spółki. Ustanowienie prokurenta, a także jego odwołanie, należy zgłosić do sądu rejestrowego. Prokurent może reprezentować spółkę, jednak z zachowaniem zasad reprezentacji spółki określonych w umowie spółki.

Jeżeli powołana dwóch lub więcej prokurentów można zastrzec, że prokurenci mają działać łącznie (prokura łączna), jeżeli tego nie zastrzeżono, przyjąć należy, ze każdy prokurent może działać samodzielnie, jednak zgodnie z zasadami reprezentacji spółki.

Organy nadzoru

Prawo nadzoru nad działalnością zarządu przysługuje wspólnikom, jednak mogą oni, jeżeli umowa spółki tak stanowi, powołać organ nadzoru – radę nadzorczą lub komisję rewizyjną.Jeżeli kapitał zakładowy spółki przekracza 500.000 PLN a wspólników jest więcej niż 25, powołanie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej jest obligatoryjne.

Zarówno rada nadzorcza, jak i komisja rewizyjna musi składać się z co najmniej trzech osób.

Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki, we wszystkich dziedzinach jej działalności. Nie ma prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki. Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy ocena sprawozdania z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym, oraz wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty, a także składanie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny.

Do obowiązków komisji rewizyjnej należy ocena sprawozdania z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy i wniosków zarządu dotyczących podziału zysku lub pokrycia straty, a także składanie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny, w trybie i w zakresie określonym dla wykonywania tych czynności przez radę nadzorczą. W spółce niemającej rady nadzorczej umowa spółki może rozszerzyć obowiązki komisji rewizyjnej.

Członek zarządu, prokurent, likwidator, kierownik oddziału lub zakładu oraz zatrudniony w spółce główny księgowy, radca prawny lub adwokat nie może być jednocześnie członkiem rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej.

8.  SPÓŁKA AKCYJNA (S.A.).

Druga, obok spółki z o.o., spółka kapitałowa, posiadająca osobowość prawną. Służy przede wszystkim realizacji dużych przedsięwzięć gospodarczych. Może ją zawiązać jedna lub więcej osób.

Kapitał zakładowy spółki akcyjnej podzielony jest na akcje (papiery wartościowe) o równej wartości, które podlegają obrotowi (mogą być kupowane i sprzedawane) na giełdzie.

W celu utworzenia spółki akcyjnej należy: (1) zawiązać umowę spółki, w tym sporządzić statut spółki w formie aktu notarialnego i podpisać go, (2) wnieść wkłady na pokrycie całego kapitału zakładowego – 100 000 zł, (3) ustanowić zarząd i radę nadzorczą, (4) dokonać wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego - opłaty rejestracyjne identyczne jak w przypadku spółki z o.o. 

Spółka akcyjna posiada większość wad i zalet wskazanych wyżej dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Tym co odróżnia spółkę akcyjną od spółki z o.o. jest większa anonimowość akcjonariuszy (jest ich zazwyczaj znacznie więcej niż udziałowców w spółce z o.o.) oraz z reguły większa płynność i możliwość zbycia akcji (odpowiednik udziału w spółce z o.o.). Jednocześnie, akcjonariusze spółki akcyjnej mają możliwość zaangażowania znacznego kapitału i podwyższenia go w drodze emisji akcji.